14. asrın eşiğinde Anadolu adeta parça parça bölünmüştü. Anadolu Türkü’nü birleştiren devlet otoritesi artık yoktu. Selçukoğulları düşmek üzereydi. Bütün uç beylerinin hayali, onlardan boşalacak tahta oturmaktı. Fakat Anadolu’yu Türklerin ikinci ve ebedi ana yurdu yapan ve Türkiye Devleti’ni kuran bu hanedanın erişilemez gibi görünen şevketi, onlardan boş kalan taht ve tacın cazibesini ulaşılamaz bir zirveye yükseltiyordu.

Selçukoğullarının bıraktıkları yerden bin beş yüz yıllık Türk tarihinin tabii mecrasına devam etmek mümkün müydü? 14. asrın eşiğinde bu, hayal gibi bir şeydi. Anadolu’daki Oğuz Türkü, Türkiye’nin birliğini yapacak, yeniden bir cihan devletine sahip olacak, belki de tarihin görmediği bir şevket ve azamete ulaşacaktı. Bu, zaviyelerde derviş-gazilerin, müritlerine telkin ettikleri bir ideal, masalımsı, efsanemsi bir hayaldi. Hangi kudret bunu gerçekleştirebilirdi? Bunu yapabilecek hiçbir hanedan, hiçbir şahsiyet ortalıkta görünmüyordu. Fakat öbür taraftan ilham aldıkları söylenen erenler, bunu tebşir ediyorlardı. Böyle bir kudret mevcuttu, vardı, hazırdı. Mukadder an gelince zuhur edecekti.

“Şurası açıktır; üstadın kendisinin de ifade ettiği gibi Yılmaz Öztuna vakayiname ve tarihleri kullanır, arşivde çalışmazdı. Fakat tarihçiliğimizin profesyonellerinde dahi çok az görülen bir meziyeti vardı; karış karış gezdiği ve ezberlediği yeryüzü coğrafyasını ve tarihi coğrafyayı ustalıkla kullanırdı. Bu konuda bazen aşırı titizlik de etmiştir ama tarihi coğrafya ile düşündürmek ve öğrenmek, onun bizim gençliğe ve tarih okuyanlara bir hediyesidir.”

— Prof. Dr. İlber Ortaylı