Т.Біләлұлы, Ы.Сүйінұлы. Есентемір Байұлы

лымы саналыға сабақ боларлық деп ойлаймыз. Өлерінде "Маған ат шаптырып, ас бермеңдер", "Байлар жатқан Сәдірге емес, кедейлердің Өтей қорымына жерлеңдер", "Сәулетті бейіт тұрғызба", "Мен сендерге ғана Бөкен бимін, құдайға Бөкен би емеспін ғой" дегендері ғажап тағылым емес пе

Қожаберген Толыбайұлы (1663-1763):

"Есентемір деген ел еді

Есебі жоқ көп едік.

Есебін тауып жегенде,

Таусылмайтын кен едік.

Енді Есентемір дермісің?

Есентемір еске түскенде

Есектің асасын жермісің"

— деп келетін ұзақ жыр

Бұл жөнінде де Бөкен бидің тағылымы саналыға сабақ боларлық деп ойлаймыз.

түсініп қойған. Қолға тиген билік ерте ме, кеш пе адамды бұзады. Сонда көңілі өсіп, шалқып бара жатқан кезде мен сөйтіп кетпейін деп, босағаға, күнде көзі түсетін, жерге өзінің көн - шарығын іліп қойған. Көңілі қобалжып, астам болып бара жатса, сол шарығына қарап, тәубесіне келіп "Аяз әліңді біл, құмырсқа жолыңды біл" деп, үш мәрте қайталайды екен". (Қадыр Мырза Әлі).

Бөкен бидің адами факторының өзі бір ғасыр тұрсын, нешеме ғасырдың өзінде өлмейтін үлгі-өнегемен суарылған. Бөкен биден атақты Аяз бидің рухын көреміз. "Аяз би кедей өскен. Енді соның көкірегінде бір сәуле бар. Құдай берген нұры бар. Сол анау адамның пендешілдігін ерте

ғар, сиынатын пірі - Көктаубай батыр. Көктаубай басқалардан он қисап артық батыр екен. Ол садақ оғын жеті қабат кетпеннен өткізіп сол үшін тұтқыннан босанған. Түрікпеннің Шоңқара батыры онысы үшін Көктаубайға Торғауыттың тоғыз жорығын көрген садағын сыйлаған. Сырты түйе көнімен, бауыры шикі көкпен (тарамыс деген сөз, тарамыс деп мал терісінен тіліп алынған жіпті айтады. Оны таспа деп те атайды) қапталған. Қайқайта ілінген екі басы жәй садақтан өзгешерек. Оқ тіреп ататын адырнасы да тым ерен болған. Есентемір Тағашы Исатай батырға нағашы болып келеді. Ал Есентемір Көктаубай батыр жауда шәһит кеткесін оның сол садағы мұра ретінде Исатайдың қолына түседі. Исатай көз жұмғасын садақт